Theo tin từ nhân mối của ta thì quân số tại đây có thể lên đến 130 tên, có 1 tên quan hai Pháp chỉ huy, vũ khí trang bị khá đầy đủ. Trong số tề vũ trang ở đây có 4 nhân mỗi tốt do ta phụ trách, tổ này đã được giao việc, thử thách nhiều lần, hơn nữa lại được sếp bốt Pháp tin cậy, giao trách nhiệm trực tiếp quản lý quân số, lập kế hoạch tuần tiễu, canh gác ban đêm.

Bốt Canh Hoạch do Pháp xây dựng ở xã Dân Hòa (Ảnh: Sưu tầm)

Cuối tháng 12-1951, Tỉnh đội, Huyện đội và Ban địch vận tỉnh đã quyết định giao cho C1 (đại đội 1) Tỉnh đội Hà Đông, do đồng chỉ Mạnh Thoa là C trưởng (đại đội trường) lập kế hoạch, phương án phối hợp với lực lượng địch vận ở địa phương tiêu diệt đồn ngã tư Vác. Đồng chí Dũng chịu trách nhiệm phụ trách công tác trình sát, sử dụng lực lượng nhân mối để lên danh sách, vẽ sơ đồ - trừng trị bọn quân ác, manh động.

Tại đồn ngã tư Vác, địch có 6 vọng gác, tề vũ trang Phương Trung được giao gác ở vọng số 2, 4 và 6, tề Tiên Lữ được giao cho gác ở vọng số 1 và vọng số 3, còn lính Paticăng chiếm giữ vọng gác số 5 trên vòm cao với 1 khẩu súng đại liên 12 ly 7.

Nhân mối của gắng sắp xếp chiếm giờ gác từ 11 giờ đêm đến 2 giờ sáng ở các vọng gác số 2, 6, ca gác này hầu số 4 và số hết là tề vũ trang Phương Trung. Hai nhân mối của ta ở vọng số 4 và vọng số 6 có nhiệm vụ mở cổng đồn vào thời điểm đúng 23 giờ 45 phút. Mở xong hai đội vào chiếm lĩnh anh dẫn bộ trận địa trong đồn. Nhân mối của mật truyền tin cho ta còn bí hơn 60 tề vũ trang Phương Trung động, anh em không là: "Khi có được bắn 1 phát nào". Nhân mối của ta sử dụng khăn bông lên đầu làm ám hiệu trắng quần để khỏi bị bắn nhầm.

Đồng hồ điểm đúng 23 giờ 45 phút, cùng lúc các chiến sĩ C1 kịp thời xuất hiện, bố trí lực lượng, án ngữ trên các ngà đường từ Bình Đà xuống, từ Quảng Nguyên lên, từ Dốc Mọc vào, còn lại 40 chiến sĩ do C trưởng chỉ huy sẽ tấn công vào trong đồn sau khi cổng được mở. Sau khi hai cổng đồn đã mở, C trưởng và 40 chiến sĩ nhanh chóng tiến vào trong sân đồn. Theo sự phân công trước, các chiến sĩ lần lượt về đúng vị trí chờ lệnh chiến đấu. Nhìn đồng hồ chỉ còn 2 phút nữa thì đúng 24 giờ đêm. Rời mắt khỏi đồng hồ, C trưởng nhìn ra chòi gác số 2 đã thấy tín hiệu bật lửa lóe sáng, tiếp đến chòi số 6 cũng bật lửa. Mệnh lệnh đúng theo kế hoạch, C trưởng quyết định vào trận đánh theo kế hoạch, bộ đội Liên Nam và các nhân mỗi của Công an vừa kết hợp nổ súng vũ trang và bình vận. C trưởng quay tay ra sau lưng nắm lấy khẩu "Côn bạt" tiến sát vào phòng chỉ huy của tên quan hai Pháp. Lấy hết sức mình đạp mạnh vào chân cửa, cửa bật tung, anh bắn hết 1 băng đạn vào phòng ngủ. Hơn 30 chiến sĩ xung quanh nhà cũng đồng loạt nổ súng qua các cửa sổ. C trưởng thay đạn khác. Một quả lựu đạn tung vào phía trong cánh cửa nổ tung, cửa đồ ra... chiến sĩ ta lại nhanh chóng luồn qua cửa vào trong xả súng vào tên chỉ huy Pháp, cùng lúc đó 1 tên Pháp nữa xuất hiện, chiến sĩ ta kịp thời hạ gục bằng đạn tiểu liên. Ở các chòi canh khác lúc này cũng vẫn im lặng, không thấy nổ súng - kể cả chòi số 5 của bọn Paticăng cũng không thấy bắn trả. Sùng của ta vẫn liên tiếp nổ trong phòng của tên chỉ huy Pháp, khống chế các tên Pháp còn lại.

Cuộc chiến đấu diễn ra chưa đầy 10 phút, lính Paticăng, tề vũ trang bị bất ngờ, không kịp đối phó, nhiều tên sợ quá lo cho số phận của mình, không biết rồi sẽ ra sao, vội vã lên tiếng kêu van xin hàng, lại có cả tiếng phụ nữ "Em xin các anh đừng bắn". Lập tức C trưởng ra lệnh "Ngừng bắn". Một trinh sát của ta đến gặp C trưởng bảo cáo hai tên Pháp đã gục chết trong phòng chỉ huy, lúc đó tiếng súng vẫn còn nổ. C trưởng lại hô to: "Lệnh ngừng bắn ngay", tiếp đó trường ra lệnh: "Tất cả những ai xin hàng phải giơ tay lên cao, không được cầm súng, đi ra phía ngoài sân", bộ đội ta sẽ đưa ra điểm an toàn. Thế là lần lượt từng tên lính Pháp, tề vũ trang tay dơ cao bước ra ngoài sân ngồi tập trung một chỗ.

Trận đánh này chỉ diễn ra trong khoảng 20 phút, ta đã làm chủ hoàn toàn đồn ngã tư Vác. C trưởng ra lệnh hô gọi: "Toàn thể ai ở trong nhà phải ra hết ngoài sân", không còn ai nữa, ta cho nổ mìn ở giữa đồn giặc làm cho chúng bốc cháy nghi ngút và sụp đổ tan tành. Trong trận này ta tiêu diệt 01 tên quan hai Pháp và 01 tên Pháp phụ trách đài điện, bắt sống 33 tên lính Paticăng, 36 tề vũ trang Tiên Lữ, 66 tề Phương Trung. Trong số đó nhiều nhân mối cảm tình của ta và 1 cô gái làm tiền theo tên Pháp. Ta thu được toàn bộ vũ khí trong đó có 3 đại liên 12,7 ly.

Sau trận chiến thắng này, nhân dân vùng Liên Nam như được nhân lên sức mạnh, tập trung tổ chức phá tề trừ gian trong toàn huyện. Ngay trong đêm đánh đồn Vác, nhân dân các xã lân cận đã nổi dậy, đánh trồng, thổi tù và, đốt đuốc, hô hoán trử tề, diệt tề gian ác. Sau khi ta hạ đồn Vác, binh lính địch hoang mang, phân khu Canh Hoạch bị uy hiếp đã liên tiếp bắn súng, đánh trống báo động. Tề vũ trang ở Thạch Bích, Tiên Lữ, Từ Châu không dám đi lùng sục gây tội ác như trước.

Đây là 1 trận đánh hay, là trận phối hợp quân sự với địch vận hoàn toàn thắng lợi. Cán bộ địch vận Thanh Oai đã kiên trì giác ngộ tề vũ trang, tổ chức nhân mối có chất lượng, giao việc và thử thách nhân mối, phối hợp với quân sự đánh địch rất tốt. Đúng như Bác Hồ đã nói: "Có công tác địch vận, cuộc kháng chiến của ta đỡ hao bình tồn đạn mà lại được cả người lẫn súng".

Trận đánh đồn Vác đã đi vào lịch sử đấu tranh của lực lượng vũ trang huyện Thanh Oai và là một bài học kinh nghiệm lớn cho thể hệ chúng ta học tập và noi theo./.

(Theo tập san "60 năm Công an huyện Thanh Oai xây dụng chiến đầu và trưởng thành" - 2005)